De beste taarten bak je samen

Hoe je met participatie gezamenlijk je doelen haalt

Dinsdag 17 april 2018

In mijn vorige blog ‘Weg met draagvlak. Leve participatie’ pleitte ik voor participatie van burgers in duurzame energieprojecten. Desnoods afgedwongen door wethouders en raadsleden. Echter stelde ik ook vast dat wethouders en raadsleden geen idee hebben welke mogelijkheden voor (burger)participatie er zijn. Hier een taart met ideeën om bestuurders te helpen.

Participatie is actieve deelname

Het woord participatie is afgeleid van de Latijnse woorden pars (deel) en cipere (nemen). Je neemt deel. In dit geval aan een duurzaam energieproject. Deelnemen zegt het al: je bent actief bezig. In samenspraak bepaal je wat je wilt bereiken én hoe.

Participeren omdat …

Waarom willen burgers eigenlijk participeren in een duurzaam energieproject? Te vaak wordt de nadruk gelegd op financieel meeprofiteren. Niks mis mee overigens. Maar participatie is geen compensatie. Projectontwikkelaars zouden dit beter mogen begrijpen. Burgers willen meedenken en beslissen over de indeling van hun buurt en omgeving, zijn bezorgd over klimaatverandering, vinden het leuk samen ergens aan te werken of willen iets bijdragen aan een vereniging of de lokale economie. Vul maar aan.

Zes heerlijke stukken van de participatietaart

Energiebedrijf Vrijopnaam ontwikkelt zonneparken samen met en voor omwonenden. Op grote daken of grondgebonden locaties. In ieder project zoeken we de beste vormen van participatie. Ieder project is maatwerk en in ieder project is het zoeken. Welke participatievorm voor welke doelgroep? De participatietaart helpt.
Het aantal taartstukken staat niet vast en wellicht ziet de taart er geheel anders uit bij duurzame energieprojecten voor wind, water en geothermie.

Het gesprek tussen omwonenden, lokale spelers en de projectontwikkelaar

Het gesprek vindt minimaal plaats tussen omwonenden en de projectontwikkelaar liefst aangevuld met een vertegenwoordigers van het lokale bedrijfsleven, verenigingsleven en lokaal bestuur. Indien een lokale energiecoöperatie is opgericht, sluit deze ook aan. Er zit geen rangorde in de verschillende taartpunten. Per taartpunt bespreek je wie op welke wijze participeert om welke reden.

Taartpunt 1: Zeggenschap over jouw leefomgeving

Omwonenden willen meedenken en besluiten hoe hun leefomgeving eruitziet. Wat zijn de beste locaties voor een zonnepark, hoe past een zonnepark in het landschap, hoe profiteert de lokale economie en hoe verdelen we de opbrengsten van een zonnepark. Zeggenschap staat niet gelijk aan eigenaarschap. Soms willen omwonenden de nadelen van eigenaarschap helemaal niet hebben, denk aan financiële risico’s of de rompslomp van administratie. Maar ze willen wel bij de ontwikkeling en tijdens de exploitatie van een zonnepark zeggenschap hebben. Terecht. Omwonenden zouden een instemmingsrecht moeten krijgen op de plannen van een projectontwikkelaar.

Taartpunt 2: Financieel meeprofiteren

Vaak willen omwonenden of lokaal bedrijfs- en verenigingsleven ook financieel meeprofiteren. Dit kan op verschillende manieren. Je kan denken aan: 

1. Een deel van de opgewekte zonnestroom wordt gratis beschikbaar gesteld aan omwonenden;
2. verenigingen of coöperaties krijgen een jaarlijkse vergoeding voor het aanbrengen van klanten die zonnestroom uit het park afnemen;
3. de grond-/dak eigenaar krijgt een pacht-/huurprijs.

De lastige vraag is wie in welke mate mag meeprofiteren. Wat is redelijk? Je kan je geld maar 1x uitgeven. Zo zal een verdeling gemaakt worden tussen alle omwonenden, omwonenden die actief een bijdrage leveren aan het zonnepark, een afgebakende groep burgers zoals leden van een vereniging of coöperatie en/of de eigenaar van de grond of het dak.

Taartpunt 3: Lokaal gebiedsfonds

Om omwonenden van het zonnepark indirect mee te laten profiteren kan de eigenaar van een zonnepark jaarlijks een storting doen in een lokaal gebiedsfonds. Dit fonds wordt bestuurd door vertegenwoordigers van de lokale gemeenschap. Uit zo’n fonds kunnen nieuwe duurzame initiatieven gefinancierd worden of betaal je verbeteringen aan het landschap.

Taartpunt 4: Investeren via crowdfunding

Een andere vorm om omwonenden met voldoende financiële middelen direct mee te laten participeren is crowdfunding. Tegen een meer dan gemiddelde marktrente kunnen leningen afgesloten worden uitsluitend voor omwonenden van het zonnepark. Via zo’n aantrekkelijke rente wordt een deel van winst direct teruggeven aan lokale investeerders.
Taartpunt 5: Eigenaarschap van een zonnepark

Een lokale energie coöperatie of ander georganiseerd verband kan (mede) eigenaar worden van een B.V. die de aandelen van het zonnepark in eigendom heeft. Er zal wel risicodragend kapitaal ingebracht moeten worden en voldoende expertise aanwezig zijn. De (dagelijkse) operatie kan op een andere wijze ingevuld worden. Indien eigenaarschap een brug te ver is, zal minimaal goede afspraken gemaakt dienen te worden over zeggenschap.

Taartpunt 6: Stimulering van de lokale economie

Een duurzaam energieproject kan een stimulans zijn voor de lokale economie. Echter is dit geen uitgemaakte zaak. Lokale bedrijven dienen betrokken te worden bij de ontwikkeling en exploitatie van een zonnepark. Bouwbedrijven, installateurs maar ook contracten voor onderhoud van het park en het beheer van het groen bijvoorbeeld. Daarnaast kan een zonnepark een educatieve functie hebben. Bijvoorbeeld voor de leerlingen van een basisschool die een (z)ontdekkingstocht door het park maken en alles leren over duurzame energie en een circulaire economie.

De beste taarten bak je samen

Samen met alle betrokkenen wordt de beste participatie taart gebakken. De taart die past bij de omgeving en omwonenden. Zo schijnt de zon voor iedereen.